کلاه کرکی گرمترین کلاه دست بافت - فروشگاه کوچک

به گزارش خبرنگار گروه استان های خبرنگاران از بجنورد ، بافت کلاه کرکی از هنر های دستی خاص و کهن شهرستان های گرمه و جاجرم در استان خراسان شمالی است که ماده اولیه آن کرک بز بوده و به صورت کاملا خام و خود رنگ استفاده می شد و بیشتر مورد استقبال روس ها قرار گرفته است.

پوست خریداری شده با آب و پودر صابون شسته می گردد. پوست شسته شده را برای خشک شدن یک شبانه روز زیر خاکستر مدفون می نمایند. کرک پشم را برای فراوری نخ با دست جدا نموده و با یاری چرخ ریسندگی نخ مورد احتیاج برای بافت کلاه کرکی را مهیا می نمایند. مراحل بافت آن بسیار ساده، بدون دخالت ماشین یا ابزار خاص و تنها از طریق پنج عدد میل چوبی انجام می گردد.

اما مهمترین خاصیت این کلاه، غیرقابل نفوذ بودن در برابر سرما، نم و رطوبت است که باعث شده تا به امروز کاربرد خود را حفظ کند. کلاه کرکی در لیست ملی ثبت میراث ناملموس شده است، این کلاه به علت داشتن حفاظ روی گوش در اصطلاح محلی به کلاه گوشی نیز معروف است.

کلاه های دوره ای و گوشی بیشترین نوع کلاه های کرکی هستند که از سوی خریداران مورد استقبال قرار می گیرند.

بیشتر بخوانید

در شهرستان گرمه مردان و زنان زیادی در خانه های خود این کلاه را می بافند، جنس اصلی این کلاه از کرک گوسفند است، اما امروزه ابریشم مصنوعی نیز در بافت آن دخالت دارد، ولی کارایی کلاهی که با کرک گوسفند بافته می گردد را ندارد. حتی مردان قدیمی هم بر این باورند که کلاه کرکی خاصیت ضددرد دارد و آرامش بخش است.

ماده اولیه کلاه کرکی کرک بز است و به صورت کاملاً خام و خودرنگ استفاده می گردد. مراحل بافت آن بسیار ساده و بدون دخالت هیچ گونه ماشین یا ابزار خاص تنها از طریق پنج میل بافته می گردد که سبب شده این هنر به عنوان میراث ناملموس با شماره 108 در لیست ملی ثبت گردد.

هنر بافت کلاه کرکی در تمام نقاط شهرستان به ویژه در نقاط شهری دیده می گردد. به علت سردسیر بودن خراسان شمالی این نوع کلاه در بین قشر وسیعی از اهالی استان هوادار پیدا نموده و در منطقه بجنورد نیز بافت این نوع کلاه به صورت پراکنده دیده شده که البته از مرغوبیت کلاه پشمی جاجرم و گرمه برخوردار نیست.

کلاه کرکی از سری سرپوش های مردانه در منطقه خراسان شمالی است. از این کلاه جهت محافظت از سرما استفاده می گردد. البته در بعضی از منطقه ها خراسان شمالی هم دیده شده که در تمام فصول از آن استفاده می نمایند. مواد بکار رفته در ساخت این کلاه از مواد طبیعی بوده که ماده اولیه آن را از پشم شتر و بز به دست می آورند و آن را بدون دخالت ماشین و فقط با پنج میل چوبی می بافند.

در تمام مراحل ساخت این سرپوش از مواد طبیعی استفاده می گردد و رنگ های استفاده شده از همان رنگ طبیعی پشم و کرک حیوان است، به طوری که در برابر عوامل فرسایشی مقاومت و زیبایی منحصربه فردی دارد.

این دست بافته منطبق با فرهنگ منطقه ای بوده و در پوشاک مردمی تعریف شده و پوشش مناسبی برای استفاده در منطقه ها سردسیر است. این هنر در زمان های بیکاری بیشتر مورد استقبال قرار می گیرد.

مراحل ساخت کلاه کرکی

تهیه پوست های دارای کرک مرغوب: در ابتدای کار استادان این امر، پوست هایی که دارای کرک های با مرغوبیت بالا باشند را تهیه می نمایند که اغلب از پشم شتر و بز استفاده می گردد.

جدا کردن کرک ها از پوست ها: پس از تهیه پوست ها آن ها را چندین بار شستشو داده و سپس پوست ها را با آهک و خاکستر آغشته نموده و چربی زدایی می نمایند و آن را در مقابل آفتاب قرار داده و بعد از مدتی کرک ها از پوست جدا می شوند. بعد از جدا شدن کرک ها، آن ها را بر اساس رنگ جدا می نمایند.

ریسیدن کرک ها: در این مرحله کرک ها را از طریق ابزاری به نام دوک یا دیکلون می ریسند و آن ها را تبدیل به نخ کاموایی می نمایند. در این قسمت باید دقت گردد که نخ ها خیلی نازک یا کلفت نشوند. پس از ریسندگی نخ ها را به صورت کلاف هایی درمی آورند و باز بر اساس رنگ کرک ها دسته بندی می نمایند.

بافت کلاه کرکی: در این مرحله با استفاده از پنج میله چوبی که مقدار های آن حدود 20 تا 25 سانتی متر است آغاز به بافتن کلاه می نمایند. در ابتدای بافت 5 دانه سر می اندازند و مرتب به تعداد دانه ها اضافه می نمایند تا مقدار ای که قطر دور سر به دست آید، سپس از تعداد دانه ها کم می نمایند و به حدود 15 دانه می رسانند پس ازاین مرحله کلاه کرکی آماده می گردد.

امروزه این بافته بنا به سفارش مشتریان در رنگ های مختلف قرمز، سفید، مشکی و آجری بافته می گردد که رنگ قرمز اخرایی آن از قیمت بالایی نسبت به سایر محصولات برخوردار است. کار بافت کلاه کرکی ممکن است طی روز از طریق چندین بافنده انجام گیرد.

ابزار های مورداستفاده برای بافت

مراحل بافت کلاه کرکی بسیار ساده و بدون دخالت هیچ گونه ماشین یا ابزار خاص تنها از طریق پنج میل بافته می گردد که سبب شده این هنر به عنوان میراث ناملموس با شماره 108 در لیست ملی ثبت گردد.

هم اکنون 16 هزار هنرمند و صنعتگر در بخش صنایع دستی خراسان شمالی در قالب مشاغل خانگی و کارگاه های فراوری انفرادی و گروهی مشغول به فعالیت هستند.

2- دوک یا دیکلون: که چوبی با مقدار 30 سانتی متر به صورت یک میل نازک که در انتهای میل یک چوب مکعبی شکل سوراخ دار ختم می گردد و در انتهای آن یک قلاب فلزی که جهت نگه داشتن و آویزان کردن نخ و محکم کردن آن هنگام تاباندن و عمل ریسیدن مورداستفاده قرار می گیرد.

3- قطعات چوبی که به شکل میل های بافتنی و جنس آن از جنس درختان ارس و یا گز و در مواردی هم از درختان محلی محکم استفاده می گردد. طول این میل ها حدود 30 سانتی متر است و برای بافتن و گره زدن در کلاه کرکی مورداستفاده قرار می گیرد.

محمودی فر مسئول میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان گرمه با بیان اینکه کلاه کرکی فراوریی در گرمه در چهار رنگ سفید، قهوه ای؛ کرم و قرمز فراوری می گردد گفت: 80 درصد از این محصول به استان هایی مثل گلستان، سمنان، تبریز و استان های سرد سیری دیگر در کشور صادر می گردد.

محمودی فر گفت: رنگ قرمز کلاه کرکی در بین قوم ترکمن محبوبیت دارد و کشور روسیه از فراوریات کلاه کرکی شهرستان گرمه استقبال می نمایند.

او با بیان اینکه 20 هنرمند فراوری نماینده کلاه کرکی در شهرستان گرمه، ایور، درق مشغول به فعالیت هستند اضافه کرد: قیمت کلاه کرکی سال جاری بین یک میلیون و دویست تا 2 میلیون و پانصد تومان است.

محمدرضا قهرمانیان معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی گفت: کلاه کرکی این استان که به عنوان میراث ناملموس با شماره 108 در لیست ملی ثبت شده است دارای استاندارد ملی شد.

او در خصوص اهداف تدوین استاندارد ملی برای رشته های صنایع دستی نیز گفت: استاندارسازی در واقع انتخاب معیار و میزانی مناسب جهت سنجش کیفی محصولات فراوریی با توجه به آخرین پیشرفت های علمی، فنی، صنعتی و احتیاج مصرف نمایندگان و امری لازم است.

قهرمانیان اضافه کرد: دریافت نشان استاندارد فراوریات هنرمندان بر اساس معیار هایی از پیش مشخص شده انجام می گردد و این نشان در گروه استانداردسازی های تشویقی و گواهی کیفیت سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران قرار می گیرد.